امروزه حجم بزرگی از سرویس‌های فناوری اطلاعات به زیرساختهای ابری کوچ کرده‌اند و این پدیده روزبه‌روز شتاب بیش‌تری می‌گیرد. به‌گونه‌ای‌که بیش‌تر کارشناسان در این‌که آینده‌ی فناوری اطلاعات در رایانش ابری تعریف می‌شود، اتفاق نظر دارند.
سرویس‌دهندگان رایانش ابری، این امکان را به سازمان‌ها و شرکت‌ها می‌دهند تا به‌جای دغدغه‌های متعدد در تامین و نگهداری زیرساختهای فناوری اطلاعات، روی کسب‌وکارشان تمرکز کنند. از طرف دیگر، با استفاده از زیرساختهای ابری، سرمایه‌گذاری اولیه‌ی مورد نیاز برای تامین زیرساخت به‌سمت صفر می‌رود و هزینه‌های عملیاتی به میزان قابل توجهی کاهش پیدا می‌کند.
مهم‌ترین مزیت‌های استفاده از زیرساختهای ابری به شرح زیر هستند:
- کاهش محسوس هزینه‌های راه‌اندازی و نگهداری زیرساخت دیتاسنتر
- امکان سرویس‌دهی مستمر (Business Continuity) و قابلیت بازیابی اطلاعات از دست رفته
- تمرکز بیش‌تر روی سرویس مورد نظر به‌جای تمرکز روی زیرساخت
- استفاده‌ی بهینه‌تر از منابع سخت‌افزاری
- افزایش امنیت داده‌ها
در این مقاله قصد نداریم به مزایای فنی استفاده از رایانش ابری بپردازیم. بنابراین پس از شرح کوتاهی درباره‌ی رایانش ابری و انواع آن، تلاش شده است تا مقایسه‌ای بین انواع هزینه‌ها در دو حالت استفاده از زیرساختهای ابری و پیاده‌سازی زیرساخت به‌شکل On-Premise انجام شود. منظور از On-Premise، خرید تجهیزات سخت‌افزاری به‌وسیله‌ی سازمان و راه‌اندازی و نگهداری آن در مرکز داده (Data Center) سازمان است.
زیرساخت ابری (IaaS)
انواع خدمات عرضه‌شده در رایانش ابری را براساس ویژگی‌های آن‌ها می‌توان به شکل‌های مختلفی دسته‌بندی کرد، اما رایج‌ترین دسته‌بندی خدمات رایانش ابری براساس استاندارد موسسه NIST انجام می‌شود که آن را به سه بخش منطقی شامل IaaS، PaaS و SaaS تقسیم می‌کند. این دسته‌بندی در شکل زیر نمایش داده شده است.
در این مقاله تنها زیرساخت ابری یا همان IaaS مورد نظر است و از بررسی سایر انواع خدمات رایانش ابری صرف نظر شده است. زیرساخت ابری یا (IaaS (Infrastructure as a Service نخستین و پایه‌ای‌ترین مفهوم رایانش ابری است که می‌تواند زیرساخت‌هایی مانند دیتاسنتر، سرور، شبکه، فایروال، فضای ذخیره‌سازی و … را بسیار سریع در اختیار کاربر قرار دهد. به این ترتیب مدیر سیستم یا کاربر بی‌نیاز از هزینه‌ی مالی و زمانی بالا، می‌تواند زیرساخت لازم برای راه‌اندازی سرویس‌های خود را فراهم کند.
امروزه دیگر نیازی به بیان اهمیت و جایگاه سرویس‌های ابری به‌ویژه سرویس‌های زیرساخت ابری نیست. بسیاری از کسب‌وکارها، از چند سال پیش مهاجرت به زیرساختهای ابری را آغاز کرده‌اند. در واقع مزایای متعدد و چشم‌گیر زیرساختهای ابری این موضوع را امری اجتناب‌ناپذیر می‌کند. برای نمونه آمارهای بین‌المللی نرخ ۷۷ درصدی مهاجرت به سرویس‌های ابری در اروپا را نشان می‌دهد. البته گفتنی است که در کشور‌های توسعه‌یافته‌ترِ اروپا این درصد از میانگین گفته‌شده هم بالاتر است. برای نمونه، در انگلستان نرخ مهاجرت به سرویس‌های ابری حدود ۸۸ درصد است. همان‌گونه که در شکل زیر نمایش داده شده، در کنار اروپا در منطقه‌ی خاورمیانه نیز انتقال زیرساخت‌ها به زیرساختهای ابری در سال ۲۰۱۵ به ۲۰۱۶ افزایش چشم‌گیری داشته و به ۶۵.۸ درصد رسیده است.
Forbes در گزارشی که در سال ۲۰۱۷ و به نقل از Intel Security منتشر کرد، اعلام شد که در ۱۵ ماه گذشته ۸۰ درصد از بودجه‌ی سازمان‌ها به زیرساخت‌ها و راهکارهای ابری اختصاص یافته است.
واقعیت بازار و پیش‌بینی‌های انجام‌شده، همگی حاکی از رشد بسیار سریع استفاده از زیرساختهای ابری در سال‌های آینده است. تقریبن در تمامی بررسی‌های تحلیلی، سرویس‌های ابری جز مهم‌ترین ترندهای فناوری آینده و حال حاضر دنیا است و دست‌کم تا آینده‌ی نزدیک (۱۰ سال آینده) نیز سرعت رشد آن بسیار بالا خواهد بود.
در کنار مزایای گفته‌شده، یکی از مهم‌ترین مزایایی که در این مقاله به آن پرداخته شده است، کاهش هزینه‌های شرکت‌ها و سازمان‌ها در بخش زیرساخت سخت‌افزاری است که در ادامه آن را بررسی می‌کنیم.
مقایسه‌ی زیرساخت ابری و On-Premise از نظر اقتصادی
با پیشرفت زیرساختهای ابری و فراگیر شدن آن در سال‌های اخیر، یک پرسش مهم برای کسب‌وکارها پیش آمده است: از دیدگاه اقتصادی، استفاده از زیرساخت ابری به‌صرفه‌تر است یا مالکیت سختافزار با مدل On-Premise؟
پاسخ به این پرسش با پیچیدگی‌های بسیاری همراه است. در نگاه نخست ممکن است به نظر برسد مالکیت سختافزار به‌صرفه‌تر باشد. برای نمونه، شما برای سرویس‌های تحت وب خود یکبار سرور می‌خرید و سال‌ها بدون هزینه از آن استفاده می‌کنید. اما در حقیقت، داستان به این سادگی‌ها هم نیست. به بیان دیگر، زمانی‌که شما تصمیم به انتخاب مدل On-Premise برای تامین زیرساخت خود می‌گیرید، انواع مختلفی از هزینه را پذیرفته‌اید. می‌توان این هزینه‌ها را به سه دسته‌ی کلی زیر تقسیم کرد:
۱. هزینه‌های مستقیم: شامل هزینه‌هایی می‌شود که برای تامین سرورها یا تجهیزات ذخیره‌سازی خود انجام خواهید داد. این هزینه به‌عنوان سرمایه شما در نظر گرفته خواهد شد (هزینه CAPEX). برخی از مهم‌ترین این هزینه‌ها در زیر آمده است:
- تامین سرور و تجهیزات ذخیره‌سازی
- تامین سخت‌افزارهای پشتیبان یا جایگزین (Spare)
- سایت یا زیرساخت پشتیبان در برخی از کسب‌وکارهای حساس به دسترس‌پذیری
۲. هزینه‌های غیرمستقیم: به هزینه‌ی تجهیزات جانبی یا زیرساختی اشاره می‌شود که برای راه‌اندازی سرورها مورد نیاز است، برای نمونه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- هزینه‌ی برق
- زیرساخت شبکه‌ی ارتباطی بین سرورها
- تجهیزات زیرساخت مانند سوییچ، روتر و …
- تجهیزات امنیتی مانند دیواره آتش
- هزینه‌های خنک‌سازی تجهیزات
- هزینه‌ی منابع انسانی برای نگهداری از زیرساخت، سرورها، سیستم‌عامل‌ها و …
- هزینه‌ی تعمیرات
۳. هزینه‌های پنهان: با توجه به مورد استفاده از سرورها یا نوع سرویس ارایه‌شده، متفاوت است. مانند هزینه‌های زیر:
- هزینه‌ی پهنای باند
- نیاز به بهبود زیرساخت
- هزینه‌های ناشی از حوادث غیرمترقبه
افزون‌بر موارد گفته‌شده باید در نظر داشت سرورها و تجهیزات ذخیره‌سازی به‌طور میانگین در مدت ۵ سال فعالیت مستهلک می‌شوند و پس از این مدت به جایگزین شدن نیاز دارند.
زیرساختهای محلی هنوز در سطح بسیار گسترده استفاده می‌شود اما هزینه‌ها و دغدغه‌های بالایی که این روش به سازمان‌ها تحمیل می‌کند سبب‌شده تا بسیاری از کسب‌وکارهای دنیا دست‌کم بخشی از زیرساخت خود را به زیرساختهای ابری انتقال دهند. هزینه‌های کسب‌وکار در مدل استفاده از زیرساختهای ابری کاملن براساس میزان مصرف شما از منابع و فاکتورهای زیر محاسبه می‌شود:
- تعداد هسته پردازنده
- مقدار RAM
- مقدار فضای ذخیره‌سازی و نوع آن
- ترافیک
همان‌گونه که می‌بینید دغدغه‌ها و مخاطرات کسب‌وکارها با استفاده از زیرساخت ابری کاهش چشم‌گیری خواهد داشت و بخش بزرگی از این دغدغه و مخاطرات خود را به شرکت ارایه‌دهنده زیرساخت ابری انتقال خواهند داد. در حقیقت فارغ از میزان هزینه‌ها، زیرساخت ابری یک سرویس است که به شما ارایه می‌شود و بنابراین شما دیگر دغدغه‌ی نگهداری یا تعمیر زیرساخت خود را نخواهید داشت.
با راهکارهای ابری شما می‌توانید نیازهای زیرساختی خود را مشخص کنید، سپس هزینه‌های خود در هر دو مدل ابری و On-Premise در کوتاه مدت را تخمین بزنید. برای بازه‌های زمانی بلندمدت (مانند ۵ سال) باید در نظر داشته باشید که با رشد کسب‌وکار، مجبور خواهید بود تا تعداد سرورها و زیرساخت خود را نیز افزایش دهید که با استفاده از مدل On-Premise، هزینه‌های بیش‌تری به کسب‌وکار شما تحمیل خواهد شد.
با توجه به موارد گفته‌شده، برای کسب‌وکارهایی که به مقیاس‌پذیری، دسترسی‌پذیری و پهنای باند بالایی نیاز دارند، استفاده از زیرساخت ابری یک گزینه‌ی مقرون به‌صرفه و کاملن اقتصادی است. به‌علاوه، هزینه‌هایی که در مسیر توسعه‌ی زیرساخت مصرف می‌شوند، با استفاده از راهکارهای ابری می‌توانند در اختیار خود کسب‌وکار قرار بگیرند. هم‌چنین با استفاده از زیرساختهای ابری شما از تخصص موجود در شرکت‌های ارایه‌دهنده خدمات ابری نیز به‌شکل غیرمستقیم بهره‌مند خواهید شد.
یک توصیه‌ی استراتژیک برای استارت‌آپ‌ها
تخصیص منابع، به‌شکلی که منجر به بیش‌ترین بازدهی در راستای اهداف آن شود را می‌توان یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های استراتژیک هر کسب‌وکاری دانست. به‌طور کلی، استفاده‌ی بهینه از منابع استراتژیک سازمان در دنیای امروز که سرعت تغییرات آن بیش از هر زمان دیگری است، به تنهایی یک دغدغه‌ی بزرگ به‌شمار می‌آید. این موضوع برای استارت‌آپ‌ها (که محدودیت منابع برای آن‌ها پررنگ‌تر است) اهمیت حیاتی بیش‌تری نیز پیدا می‌کند. نیاز به توضیح نیست که دو منبع حیاتی هر استارت‌آپ عبارت‌انداز منابع انسانی و منابع مالی و موفقیت استارت‌آپ‌ها به استفاده‌ی درست از این منابع گره خورده است.
همان‌گونه که در بخش‌های قبل گفته شد، استفاده از زیرساختهای ابری می‌تواند صرفه‌جویی بالایی برای استارت‌آپ‌ها در هر دو منبع گفته‌شده به همراه داشته باشد. در این مقاله با توجه به این‌که بیش‌تر صرفه‌جویی در منابع مالی مورد نظر است، صرفه‌جویی در منابع انسانی را نیز نوعی صرفه‌جویی مالی در نظر گرفته‌ایم.
در حالت کلی، برای هر کسب‌وکار سه منبع تامین مالی بزرگ را می‌توان در نظر گرفت، که به شرح زیر است:
- درآمد حاصل از فروش محصولات و خدمات
- تامین مالی از طریق سرمایه‌گذاری اشخاص و شرکت‌های خطرپذیر
- دریافت تسهیلات مالی از بانک‌ها یا موسسات مالی
منابع مالی یک استارت‌آپ نیز مانند هر شرکت دیگری خارج از سه عامل گفته‌شده نیست. بنابراین به‌منظور افزایش حاشیه سود (و ایجاد یک مزیت رقابتی) برای استارت‌آپ‌ها که بیش‌تر با هدف ارایه‌ی خدمات نوآورانه یا ارایه‌ی خدمات موجود با هزینه‌ی کم‌تر برای مشتری شکل می‌گیرند، نوآوری در فرآیند‌های عملیاتی (تولید و ارایه‌ی محصولات یا خدمات) از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.
این نو‌آوری‌ها می‌توانند کاهش هزینه را به‌دنبال داشته باشند که سبب می‌شود یک استارت‌آپ بتواند محصول یا خدمات خود را با هزینه‌ی پایین‌تری نسبت به رقبا تولید و عرضه کند.
استفاده از زیرساخت ابری به‌جای خریداری تجهیزات سخت‌افزاری نیز ممکن است برای برخی استارت‌آپ‌ها (بسته به نوع فعالیت) در عمل نقش همین نوآوری را بازی کند. هم‌چنین می‌توان منابع مالی آزادشده از این راه را در حوزه‌های دیگر رقابت مانند تبلیغات، بازاریابی و توسعه‌ی ویژگی‌های محصول صرف کرد.
از سوی دیگر، استفاده از زیرساخت ابری به‌جای خرید سختافزار، سرمایه‌گذاری اولیه مورد نیاز برای شروع یا توسعه‌ی کسب‌وکار یک استارت‌آپ را به میزان قابل توجهی کاهش می‌دهد. این امر به نوبه‌ی خود منجر به کاهش مخاطره‌ی کسب‌وکار برای بنیان‌گذاران و سرمایه‌گذاران استارت‌آپ‌ها خواهد شد.
