ویندوز سرور چیست؟ چه کسب‌و‌کارهایی باید از آن استفاده کنند؟

ویندوز، محبوب‌ترین سیستم‌عامل در جهان است و مایکروسافت هر چند سال یک‌بار با انتشار نسخه‌ای جدید، آن را بهبود می‌دهد. اما ویندوز فقط مختص به کامپیوترهای خانگی نیست. مایکروسافت در خط تولیدی دیگر، اقدام به توسعه‌ی سیستم‌عامل مخصوص سرور می‌کند که ویندوز سرور نام دارد و روی کامپیوترهای قدرت‌مندی که به سرور معروف هستند، نصب می‌شوند. اولین نسخه‌ی ویندوز در سال ۱۹۹۳ و آخرین نسخه‌ی آن در سال ۲۰۲۲ به بازار عرضه شده است. پرسشی که مطرح می‌شود این است که ویندوز سرور چیست و چه کسانی می‌توانند از آن استفاده کنند. ویندوز سرور برای افرادی مناسب است که قصد دارند  با بهره‌مندی از پشتیبانی بیش‌تر از ویژگی‌ها یا تکنولوژی‌های این سیستم‌عامل محبوب در سمت سرور استفاده کنند. در این مقاله به بررسی تفاوت‌های ویندوز سرور و ویندوز معمولی می‌پردازیم و امکانات ویندوز سرور، ویژگی و مزایای آن را بررسی می‌کنیم.

ویندوز سرور چیست؟

اگر تا به‌حال نام ویندوز سرور به گوش‌تان نخورده است، شاید لازم باشد در ابتدا به این پرسش پاسخ دهیم که سرور چیست و بعد به موضوع سیستم‌عامل آن بپردازیم. سرورها کامپیوترهای بسیار قدرت‌مندی هستند که به‌شکل دایمی کار می‌کنند و منابعی را برای کامپیوترهای دیگر فراهم می‌کنند. برای مثال وقتی شما در خانه‌تان نشسته‌اید و سایت ابرآروان را باز می‌کنید، سروری وجود دارد که به درخواست کامپیوتر خانگی‌تان پاسخ می‌دهد و خروجی آن وب‌سایت مدنظرتان است که در مرورگر ظاهر می‌شود.

این کامپیوترها (سرورها) که اصولن برای مصارف تجاری مورد استفاده می‌گیرند، برای کارکردن (دقیقن مشابه کامپیوتر خانگی خودتان) به سیستم‌عامل نیاز دارند. ویندوز سرور یکی از همین سیستم‌عامل‌ها است که نسخه‌های گوناگونی دارد. در سال ۲۰۰۳ مایکروسافت Windows Server 2003 را منتشر کرد. البته پیش از آن هم نسخه‌های سرور ویندوز تحت نام‌های دیگری مانند Windows NT 4.0 در دسترس بود. حالا می‌توانیم به پرسش ویندوز سرور چیست پاسخ دهیم! ویندوز سرور نسخه‌ای از سیستم‌عامل‌ ویندوز شرکت مایکروسافت است که برای نصب و اجرا روی سرورها طراحی شده است. ویندوز سرور برای به اشتراک گذاشتن خدمات با چند کاربر و کنترل گسترده‌ای از ذخیره‌سازی داده‌ها، برنامه‌های کاربردی و شبکه‌های مشترک استفاده می‌شود.

تاریخچه به وجود آمدن سیستم‌عامل ویندوز سرور چیست؟

اولین نسخه از سیستم‌عامل ویندوز NT (New Technology) در سال ۱۹۹۳ منتشر شده بود. نسخه‌ای از این ویندوز وجود داشت که با ایجاد یک لایه‌ی انتزاعی سخت‌افزاری یا HAL (Hardware Abstraction Layer) به پایداری سیستم‌عامل کمک می‌کرد.

ویندوز سرور ۲۰۰۳

از ۱۹۹۳ تا ۲۰۰۳، مایکروسافت نسخه‌های دیگری از ویندوز مخصوص سرور را منتشر کرد. Windows Server 2003 یکی از مهم‌ترین آن‌ها بود. در این نسخه تمرکز بسیار زیادی روی مسایل امنیتی وجود داشت و آپدیت‌های فراوانی روی وب سرور IIS برای مقاوم‌سازی بیش‌تر انجام شده بود. در همین نسخه، قابلیت جدیدی به نام نقش‌های سرور معرفی شد که به کمک آن مدیر سیستم می‌توانست سرورهای گوناگون را برای وظایف مختلف تعیین کند.

سیاست مایکروسافت بر این بود که هر ۴ سال یک بار نسخه‌های اصلی ویندوز سرور را به بازار عرضه کند و ۲ سال بعد از انتشار، نسخه‌ای دیگر با موارد بهبود یافته‌ی اندک را به کاربران ارایه دهد.

Windows Server 2003 R2 هم یکی از نسخه‌های ویندوز سرور R2 بود که در سال ۲۰۰۵ عرضه شد. در این نسخه‌ی کوچک که بر مبنای Windows 2003 SP1 ساخته شده بود، هیچ تکنولوژی جدیدی ارایه نشد و به همین خاطر بسیاری از شرکت‌ها از استفاده‌ی این نسخه مصرف شدند.

ویندوز سرور ۲۰۰۸

در سال ۲۰۰۸ بود که Windows Server 2008 در ۴ نسخه به نام‌های Datacenter، Enterprise، Standard و Web به بازار معرفی شد. نسخه‌ی ۲۰۰۸ ویندوز سرور نسبت به نسخه‌ی ۲۰۰۳ مزیت‌هایی دارد که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم.

• نصب ویندوز ۲۰۰۸ به دو نوع مختلف full و core امکان‌پذیر است. به‌طوری‌که در نوع full سیستم‌عامل به‌شکل کامل نصب شده و همه‌ی منابع سخت‌افزاری را درگیر می‌کند و در نوع Core با هدف کاهش هزینه‌های سخت‌افزاری به‌شکل شخصی‌سازی‌شده نصب می‌شود. برای مثال در این نسخه از ویندوز اگر فقط قصد نصب DNS یا DHCP را داشته باشید، می‌توانید از نوع Core استفاده کنید تا درایورها و جزییات غیرضروری، سخت‌افزار شما را درگیر نکنند.
• به‌دلیل ۳۲ بیتی بودن سریع‌تر نصب می‌شود.
• جایگزینی WDS (سرویس استقرار ویندوز برای نصب ویندوز روی کلاینت‌ها) به‌جای RIS که در ویندوز ۲۰۰۳ مورد استفاده قرار می‌گرفت.
• تغییر نام Service به Role: برای مثال نام Active Directory به Active Directory DomainServices تغییر پیدا کرد.
• تغییرات و به‌روزرسانی های انجام‌شده در فرآیند بوت
• اضافه شدن قابلیت مجازی‌سازی یا همان Hyper-V در نسخه‌ی ۲۰۰۸ (مهم‌ترین تفاوت نسخه ۲۰۰۳ و ۲۰۰۸)
• پشتیبانی کامل از اسکریپت‌ها و دستورات PowerShell
• تغییرات مهم و متعدد در Active Directory
• بهبود امنیت

طبق سیاست‌های معمول مایکروسافت، بعد از مدتی Windows Server 2008 R2 را منتشر کرد. نسخه‌ی ۲۰۰۸ با سرویس پک ۲ مشابه ویستا در دو نسخه‌ی ۳۲ و ۶۴ بیتی در دسترس بود. در حالی که Windows Server 2008 R2 فقط در نسخه‌ی ۶۴ بیتی عرضه شد.

ویندوز سرور ۲۰۱۶

هم‌زمان با انتشار ویندوز ۱۰، مایکروسافت Windows Server 2016 را هم منتشر کرد. تغییراتی که در این نسخه ایجاد شده بود، باعث شد شرکت‌ها فعالیت خود را به سمت فضای ابری سوق کنند. هم‌چنین با اضافه شدن Windows Defender به این نسخه، ویندوز سرور توانست یک ابزار قدرت‌مند در مقابل بدافزارها را با خود همراه کند. در واقع نسخه‌ی ۲۰۱۶ منعکس‌کننده‌ی روند پیشرفت فناوری اطلاعات در زمینه‌ی کانتینرسازی و ارتباط آن با خدمات ابری است.

اما مهم‌ترین ویژگی‌های نسخه‌ی ۲۰۱۶ سرور ویندوز چیست؟

• نانوسرور: در نانوسرورها با از بین رفتن رابط گرافیکی (No GUI)، ویندوز به سرعت و پایداری بیش‌تری می‌رسد.
• کانتینرها: کانتینرها ابزاری هستند که اجازه‌‌ی اجرای برنامه‌ها و سرویس‌های مختلف را به‌شکل آسان و سریع فراهم می‌کنند. در گذشته کانتینرها فقط در سیستم‌عامل‌های لینوکس و یونیکس وجود داشتند، اما حالا مایکروسافت در حال همکاری با تیم توسعه‌ی داکر است تا بتواند این قابلیت را به ویندوز سرور خود اضافه کند. هم‌‍چنین در این نسخه امکان استفاده از Kubernetes نیز فراهم شده است.
• بوت امن لینوکس: در ویندوز سرور ۲۰۱۶ این امکان فراهم شد تا ماشین مجازی لینوکس را بدون هیچ مشکلی بوت کند.
• ReFS: در Windows Server 2016 نسخه‌ای پایدار، با کارایی و انعطاف‌پذیری بالا از سیستم‌فایل ReFS منتشر شد که برای استفاده با Storage Spaces Direct و Hyper-V در نظر گرفته شده بود.
•  Storage Spaces Direct :Storage Spaces یک ویژگی جالب ویندوز سرور در این نسخه‌ی ۲۰۱۶ است که با ایجاد فضای ذخیره‌سازی اضافی و منعطف، دیسک را برای مدیران مقرون‌به‌صرفه‌تر می‌کند.
• مجازی‌سازی تو در تو: قابلیتی است که به واسطه‌ی آن یک ماشین مجازی می‌تواند میزبان ماشین مجازی دیگری باشد.
• Hyper-V Hot-Add Virtual Hardware: قابلیت Hyper-V این امکان را به ما می‌دهد تا سخت‌افزار مجازی داشته باشیم و یا این که RAM را به ماشین مجازی اختصاص دهیم. برای انجام این کار در گذشته لازم بود که VM خاموش شود. اما در ویندوز سرور ۲۰۱۶ می‌توان سخت‌افزار مجازی را در حالی که ماشین مجازی در حال اجرا است، «Hot Add» کنیم.
• PowerShell Direct: در نسخه‌ی Windows Server 2012 R2، مدیران Hyper-V مدیریت از راه دور VM مبتنی بر Windows PowerShell را به همان روشی که با میزبان‌های فیزیکی انجام‌ می‌دا‌دند، عملی می‌کردند. اما در Windows Server 2016 دستورات PowerShell دارای پارامتر -VM* است که به ما اجازه می‌دهد PowerShell را به‌شکل مستقیم به ماشین‌های مجازی میزبان Hyper-V ارسال کنیم.
• ماشین‌های مجازی محافظت‌شده: ماشین‌های مجازی محافظت شده Windows Server 2008 این امکان را فراهم کرده تا کنترل بسیار عمیق‌تر و دقیق‌تری روی ماشین مجازی Hyper-V وجود داشته باشد.

لازم است به این نکته اشاره کنیم  ویندوز سرور ۲۰۱۶ در نسخه‌های Standard، Datacenter و Enterprise ارایه شده است.

کاربردهای ویندوز سرور چیست؟

شبکه‌سازی: شبکه‌سازی فرآیند انتقال و تبادل داده‌ها بین دستگاه‌های مختلف است که به‌وسیله‌ی یک رسانه به یک‌دیگر متصل شده‌اند. اصولن در هر شبکه‌، یک کامپیوتر به‌عنوان سرور انتخاب می‌شود و میزبانی ویندوز سرور را برعهده می‌گیرد.

استفاده از تکنولوژی‌های مایکروسافت: اگر به هر دلیلی به استفاده از تکنولوژی‌های مایکروسافت نیاز داشته باشید، باید از ویندوز سرور مجازی استفاده کنید.

ویژگی‌های امنیتی پیشرفته: یک مثال از ویژگی‌های امنیتی پیشرفته این است که از حذف تصادفی، دسترسی غیرمجاز، جابه‌جایی یا تغییر نام ساختار فایل‌ها جلوگیری می‌شود. برای مثال شاید در یک شبکه لازم باشد که کاربر x بتواند فایل خاصی را ایجاد یا نامش را تغییر دهد اما نتواند آن را حذف کند. ویندوز سرور این امکان را فراهم می‌کند تا مدیر شبکه بتواند کنترل عالی روی امنیت سیستم‌ها و داده‌های خود داشته باشد.

دسترسی از راه دور: این قابلیت به کاربران اجازه می‌دهد به‌وسیله‌ی اینترنت به یک شبکه و یا یک رایانه که در موقعیت جغرافیایی دیگری است، دسترسی داشته باشند. برای مثال Microsoft Windows Server Manager به افراد اجازه می‌دهد تا سرورهای محلی و راه دور را بدون نیاز به حضور فیزیکی مدیریت کنند.

مدیریت سرور متمرکز: مدیریت سرورها به‌شکل متمرکز یکی از خدمات مهم ویندوز سرور است. کافی است با اضافه کردن سرورهای مجزا به Windows Admin Center آن‌ها را با مجموعه‌ای از ابزارها مدیریت کنید.

ابزارهای نظارت بر عملکرد: مانیتورینگ سیستم بدون شک یکی از مهم‌ترین وظایف یک مدیر شبکه است؛ چراکه به وسیله‌ی آن می‌توان مطمین شد که سرورها به‌درستی کار می‌کنند. ویندوز ابزارهایی مانند Task Manager یا Microsoft Windows Server Event Viewer را فراهم کرده است، اما این کافی نیست. در ویندوز سرور این امکان وجود دارد که از برنامه‌های پیشرفته‌تری مانند Zabbix یا Nagios استفاده کرد. این ابزارهای نظارتی به شما کمک می‌کنند تا همه‌ی اطلاعات زیرساخت‌ها را مد نظر داشته باشید و برای هر گونه خرابی یا اشکال هشدار دریافت کنید.

Failover Clustering: در این سرویس سرورها به شکلی پیکربندی می‌شوند که در زمان بروز هرگونه Failure، بار کاری بین سرورهای مختلف پخش شود. این روش در زمان تعمیر سخت‌افزارها بسیار کاربردی است. به بیانی دیگر بروز هر گونه Failure منجر به اختلال در سرویس‌دهی نخواهد شد.

تفاوت ویندوز معمولی با سرور ویندوز چیست؟

• کارایی

تفاوت اصلی بین ویندوز معمولی با ویندوز سرور در این است که ویندوزهای معمولی برای استفاده در خانه و استفاده‌های شخصی به وجود آمده‌اند؛ این در حالی است که ویندوز سرور یک سیستم‌عامل اختصاصی است که برای اجرا روی کامپیوترهایی که نقش سرور را دارند، استفاده می‌شوند.

• قیمت سخت‌افزار

ویندوز سرور برای این‌که عملکرد بهتری داشته باشد و سرویس‌دهی را به‌شکل متمرکز انجام دهد به رم و پردازشگر قوی‌تری نیاز دارد، به همین دلیل قیمت آن نیز بسیار بالا خواهد رفت.

• امکانات

دسترسی به سرویس‌هایی مانند Active Directory ،DHCP و… در ویندوزهای معمولی امکان‌پذیر نیست. استفاده از فناوری‌های مهمی مانند Storage Replica که برای بازیابی داده‌ها بعد از حوادث است و یا Data Deduplication که برای صرفه‌جویی در فضای ذخیره‌سازی مورد استفاده قرار می‌گیرد فقط به‌وسیله‌ی ویندوز سرور امکان پذیر است.

• پشتیبانی از سخت‌افزارها

جدیدترین ویندوز معمولی مانند ویندوز ۱۰ می‌تواند تا ۲ ترابایت رم را پشتیبانی کند؛ این در حالی است که ویندوز سرور این عدد را تا ۲۴ ترابایت رسانده است. ۹۹درصد از کاربران رایانه‌های شخصی به این حجم از رم نیازی ندارند و این اعداد صرفن برای مقایسه بیان شده است.

ویندوز سرور مجبور است که عملیات انتقال داده‌ها را بین هزاران سیستم انجام دهد و به همین خاطر پشتیبانی از ۲۴ ترابایت رم عددی غیرمنطقی نیست.

اما هنگامی که در رابطه با انتقال داده و بار محاسباتی بالا صحبت می‌کنیم، رم تنها عامل تعیین‌کننده نیست بلکه پردازشگر هم از اهمیت بالایی برخوردار است. اگر نسخه‌ی خانگی ویندوز ۱۰ را داشته باشید، فقط قادر به استفاده از یک پردازشگر خواهید بود، این در حالی است که نسخه‌ی PRo ویندوز ۱۰ امکان استفاده از ۲ پردازنده را فراهم می‌کند؛ اما ویندوز سرور ۶۴ سوکت برای پردازنده‌ها دارد. هم‌چنین در ویندوز سرور می‌توانید تا بی‌نهایت هسته را مدیریت کنید، این در حالی است که در ویندوز معمولی می‌توانید ۲۵۶ تا ۳۲۲ هسته داشته باشید.

تفاوت هزینه‌های ویندوز سرور و لینوکس در چیست؟

هزینه‌های لایسنس: لینوکس برای همه اهداف و مقاصد رایگان است و برای استفاده از آن به پرداخت هیچ هزینه‌ای نیاز نیست. (البته ممکن است برخی از نسخه‌های لینوکس پولی باشند) این در حالی است که برای استفاده از ویندوز سرور به خرید لایسنس آن نیاز خواهید داشت. این لایسنس Windows Server Client Access License (CAL) به خریدار اجازه می‌دهد تا سیستم‌عامل را روی سرور مدنظر خود نصب کند.

هزینه‌های پشتیبانی: اگر شبکه‌ی شما ۱۰۰ تا ۱۰۰۰ ماشین میزبان دارد، ممکن است توزیع‌های رایگان لینوکس برای‌تان مناسب باشد؛ اگر نه باید از نسخه‌ی غیر رایگان لینوکس استفاده کنید. البته فراموش نکنید که هزینه‌ی مربوط به پشتیبانی سرورهای لینوکس کم‌تر از ویندوز سرور است.

سخن پایانی

اگرچه ویندوز سرور در بین مشاغل و صاحبان کسب‌وکارها نامی آشنا است اما بیش‌تر مردم و کاربران معمولی نمی‌دانند که ویندوز سرور چیست، ما در این مقاله سعی کردیم تا مروری بر این موضوع داشته باشیم. در نهایت می‌توان گفت سرورهای ابری ویندوز مناسب کاربرانی است که نیاز بیش‌تری به پشتیبانی دارند و تفاوت قیمت بین ویندوز و لینوکس برای آن‌ها مطرح نیست. هم‌چنین افرادی که به هر دلیلی به استفاده از تکنولوژی‌های مایکروسافت نیاز دارند نیز می‌توانند از سرور مجازی ویندوز استفاده کنند.