سرور چیست و چگونه کار می‌کند؟

با رشد فضای دیجیتال و گسترش کسب‌وکارهای الکترونیک، آشنایی با مفهوم سرور و کاربرد آن برای کاربران اهمیت زیادی پیدا کرده است. شناخت این‌که سرور چیست و نحوه‌ی کار آن چگونه است، به کسب‌وکارها کمک می‌کند تا بتوانند زیرساخت‌های فنی مناسب را تهیه و استفاده کنند. در این مقاله به تعریف سرور و ویژگی‌های مهم آن می‌پردازیم و انواع سرورهای ابری را با توجه به کاربردهایی که دارند بررسی می‌کنیم.

سرور چیست؟

سرورها کامپیوترهای قدرت‌مندی هستند که از آن‌ها برای ذخیره‌سازی، پردازش و مدیریت داده‌ها استفاده می‌شود. در شبکه‌های کامپیوتری شاهد اتصال چند کامپیوتر به یک‌دیگر هستیم. در چنین شبکه‌ای، کامپیوتر اصلی که وظیفه‌ی مدیریت شبکه را برعهده دارد سرور نامیده می‌شود و به بقیه‌ی کامپیوترها، میزبان یا کلاینت می‌گویند.

در فضای اینترنت منظور از سرور، کامپیوتری است که از داده‌ها میزبانی می‌کند. این داده‌ها ممکن است مربوط به یک وب‌سایت، اپلیکیشن، گیم، ذخیره‌سازی ابری و… باشند. در واقع یک سرور، فضایی را در اختیار کاربران می‌گذارد تا آن‌ها بتوانند اطلاعات یا نرم‌افزارهای خود را روی اینترنت قرار دهند. 

سرورها چگونه کار می‌کنند؟ 

سرورها در یک مرکز داده (Data Center) قرار دارند. دیتاسنترها از قرارگیری هزاران سرور در کنار یک‌دیگر تشکیل می‌شوند. ماهیت سرورهای موجود در مراکز داده مانند یک کامپیوتر رومیزی هستند که شما در منزل یا محل کار خود از آن استفاده می‌کنید. 

روی این سرورها با توجه به نیاز کاربران یک سیستم‌عامل نصب می‌شود و امکان نصب انواع نرم‌افزارها یا ذخیره‌سازی اطلاعات روی آ‌ن‌ها وجود دارد. از آن‌جایی که سرورها به‌شکل همیشگی به اینترنت متصل هستند، دسترسی به آن‌ها از هر مکان و هر زمانی امکان‌پذیر است. 

ویژگی‌های مهم یک سرور 

حال که متوجه شدیم سرور چیست و چگونه کار می‌کند، زمان آن است که چند ویژگی مهم را نام ببریم: 

• مقیاس‌پذیری: یک سرور قابلیت ارایه‌ی خدمات به تعداد زیادی از کاربران با حجم کاری بالا را دارد.
• قدرت پردازش بالا: سرورها با در اختیار داشتن منابع سخت‌افزاری قدرت‌مند مانند CPU، دیسک و RAM توانایی پردازش بالایی دارند. 
• قابلیت اطمینان: دردسترس بودن یک سرور اهمیت زیادی دارد، زیرا کاربران باید به این اطمینان برسند که می‌توانند همیشه به سرور و اطلاعات خود دسترسی داشته باشند. 
• صرفه‌جویی در هزینه: سرورها، هزینه‌های راه‌اندازی شبکه‌های خصوصی را کاهش می‌دهند. 

مدل کلاینت-سرور چیست؟ 

سرورهایی که دستگاه‌های دیگر را روی شبکه مدیریت می‌کنند، سرورهای میزبان (Host Server) هستند. از طرفی دستگاه‌هایی که درون یک شبکه، منابعی را از سرور دریافت می‌کنند به‌عنوان مشتری (Client) شناخته می‌شوند. توجه داشته باشید که یک نرم‌افزار نصب‌شده روی سرور نیز یک کلاینت به‌شمار می‌آید. 

چند نوع سرور داریم؟ 

برای این‌که به درک درستی از تعریف سرور دست پیدا کنیم؛ باید با انواع سرورها آشنا شویم. سرورها در اشکال، اندازه‌ها و طرح‌های مختلفی ارایه می‌شوند. به دلیل کاربردهای متفاوت، آن‌ها را از جنبه‌های مختلفی دسته‌بندی می‌کنند: 

انواع سرور از نظر ظاهر 

سرورها از نظر ظاهری به ۳ دسته‌ی زیر تقسیم می‌شوند: 

• رک سرور یا Rack Server

رک سرور یک دستگاه همه‌منظوره و به‌شکل مستطیل است که ابعاد متنوعی دارد. داخل رک امکان نصب تعداد زیادی سرور وجود دارد. رک‌ها باعث حفظ ایمنی و استفاده‌ی بهینه از فضای نصب سرور می‌شوند.

• Blade Server

 در یک سرور Blade یک مدار مدولار وجود دارد که به‌وسیله‌ی آن دیگر نیازی به داشتن CPU، حافظه و کنترلرهای مستقل برای شبکه وجود ندارد.

• سرور برجی یا Tower Server

سرورهای Tower یک شاسی سبک‌وزن و مستقل هستند که در آن‌ها تجهیزات سرور و شبکه نگهداری می‌شود. این نوع سرور در مشاغل کوچکی که نیاز به شخصی‌سازی دارند، مورد استفاده قرار می‌گیرد. 

انواع سرور براساس منابع 

اگر قصد راه‌اندازی یک کسب‌وکار آنلاین را دارید یا می‌خواهید یک سرور برای اپلیکیشن خود تهیه کنید باید از لحاظ تخصیص منابع، با انواع سرور آشنا شوید. سرورها برای ارایه‌ی خدمات به کاربران به چند دسته‌ی سرور اشتراکی، سرور مجازی و سرور اختصاصی، تقسیم‌ می‌شوند و نحوه‌ی توزیع منابع در آن‌ها متفاوت است.

•    سرور اختصاصی

مقیاس خدمات و سرویس‌های آنلاین شما یکی از ملاک‌های مهم در انتخاب سرور است. این‌که کسب‌وکار چه حجمی از اطلاعات، مشتری و تعداد تراکنش را دارد روی انتخاب نوع سرور تاثیر می‌گذارد. 

در سرور اختصاصی (Dedicated Server) همه‌ی منابع موجود در اختیار یک فرد یا کسب‌وکار قرار می‌گیرد. در این نوع سرورها، فقط شما از منابعی مانندCPU، حافظه‌ی ذخیره‌سازی یا RAM استفاده می‌کنید.
چنین سروری برای کسب‌وکارهایی مناسب است که دارای مشتریان زیادی هستند یا به دلایل امنیتی تمایل دارند سرور را به‌شکل اختصاصی در اختیار داشته باشند. این سرورها هزینه‌ی زیادی دارند و بیش‌تر برای کسب‌و‌کارهای بزرگ استفاده می‌شوند. 

• سرور اشتراکی

همان‌طور که از نام سرور اشتراکی پیدا است منابع آن اعم از پردازنده، پهنای باند، فضای ذخیره‌سازی و… طبق تعاریف مدیر سرور بین کاربران به اشتراک گذاشته می‌شود.

• سرور ابری

یک سرور ابری (Cloud Server) شامل تعدادی سرور متصل به یک‌دیگر است. در چنین زیرساختی امکان استفاده از منابع چندین سرور به‌شکل هم‌زمان وجود خواهد داشت. بنابراین اگر یک سرور به هر دلیلی از دسترس خارج شود، بقیه سرورها هم‌چنان به فعالیت خود ادامه خواهند داد.  برای آشنایی کامل با این نوع از زیرساخت ابری می‌توانید مقاله‌ی سرور ابری چیست؟ را بخوانید.

منظور از هاست اشتراکی یا اشتراک‌گذاری فضای سرور چیست؟

کسب‌وکارهایی که به لحاظ فنی یا هزینه‌‌ای، توانایی تهیه‌ی سرور اختصاصی را ندارند از یک سرور به‌شکل اشتراکی استفاده می‌کنند. سرور اشتراکی یا هاست اشتراکی در واقع همان سرور اختصاصی است که بین چندین کاربر تقسیم می‌شود. هزینه‌ی سرور اشتراکی به‌نسبت سرور اختصاصی بسیار پایین است اما باید توجه داشت که منابع موجود در آن به‌شکل کامل در اختیار شما نیست و در استفاده از آن محدودیت‌هایی وجود دارد. این سرورها برای کسب‌وکارهای کوچک یا استارتاپ‌هایی مناسب است که به‌تازگی کار خود را شروع کرده‌اند.

منظور از مجازی‌سازی سرور چیست؟

سرور مجازی یا VPS همان سرور اختصاصی است که با استفاده از نرم‌افزارهای مجازی‌ساز به چند بخش تقسیم شده است. در هر قسمت امکان نصب یک سیستم‌عامل و تخصیص منابع سخت‌افزاری به آن وجود دارد. 

در حقیقت در سرور اختصاصی یک سرور را بین چند نفر تقسیم می‌کنیم تا هر فرد امکان سفارشی‌سازی VPS خود و نصب سیستم‌عامل و نرم‌افزارهای اختصاصی را داشته باشد. این نوع سرور برای کسب‌وکارهای متوسط مناسب است. 

سرور چه کاربردهایی دارد؟ 

بعد از آشنایی با مفهوم این‌که سرور چیست باید به بررسی کاربردهای مختلف سرورها بپردازیم تا بتوانیم براساس نیاز خود سرور مناسب را انتخاب کنیم. برخی از مهم‌ترین کاربردهای سرور را در ادامه شرح می‌دهیم:

• وب سرور (Web Server): سروری که در آن انواع صفحات وب، فایل‌های HTML و دیتابیس‌های مربوط به یک سایت نگه‌داری می‌شود. 
• اپلیکیشن سرور (Application Server): سروری که منابع لازم برای راه‌اندازی یک اپلیکیشن را فراهم می‌کند. 
• پروکسی سرور (Proxy Server): سروری که به‌عنوان واسط بین یک رایانه و سرور دیگر قرار می‌گیرد.
• میل سرور (Mail Server): در این نوع سرور امکانات لازم برای راه‌اندازی یک سرویس ایمیل ارایه می‌شود. 
• فایل سرور (File Server): سروری که وظیفه‌ی ذخیره‌سازی و مدیریت فایل‌ها را بر عهده دارد. در ذخیره‌سازی ابری و هاست‌های دانلود از فایل سرور استفاده می‌شود. 
• DNS سرور (DNS Server): سرورهایی که وظیفه‌ی کنترل نام دامنه و تبدیل این نام‌ها به آدرس IP معتبر در شبکه را برعهده دارند. 
• گیم سرور (Game Server): سروری که وظیفه‌ی میزبانی از بازی‌های موبایلی یا بازی‌های تحت وب را برعهده دارد. 
• مدیا سرور (Media Server): سروری که وظیفه‌ی استریمینگ ویدیو یا صدا را بر عهده دارد. 
• دامین کنترلر (Domain Controller): وظیفه‌ی کنترل دامنه روی شبکه را بر عهده دارد و به مدیریت کاربران و مجوزهای دسترسی آن‌ها می‌پردازد. 
• DHCP Server : سرور پیکربندی پویا است که به‌شکل خودکار به دستگاه‌های موجود در شبکه، DNS و آدرس IP اختصاص می‌دهد. 
• Patch Server: هر چه شبکه گسترده‌تر باشد، احتمال نیاز به بروزرسانی در آن افزایش می‌یابد. سرورهای Patch آسیب‌پذیری‌ها را برطرف کرده و ویژگی‌های جدیدی را ارایه می‌کنند. 
• سرور تلفن (Phone Server): با کمک این نوع از سرورها امکان راه‌اندازی VoIP به‌وسیله‌ی دستگاه‌های سوییچینگ تلفن فراهم می‌شود. هم‌چنین امکان مدیریت شبکه‌های تلفن اینترنتی ایجاد می‌شود. 
• سرور مانیتورینگ (Monitoring Server): یک سرور مانیتورینگ وظیفه‌ی اسکن شبکه و نظارت بر سلامت تجهیزات را بر عهده دارد. 
• CCTV Server: در سرورهای تلویزیون مداربسته، سرورهای امنیتی و سرورهای جمع‌آوری داده‌های حسگرهای محیطی استفاده می‌شود. 
• سرور ترمینال (Terminal Server): سرور ترمینال به کاربران این امکان را می‌دهد تا از راه دور به منابع یک شبکه دسترسی داشته باشند. 
• سرور متعادل‌کننده بار (Load Balancing Server): برای سایت‌ها یا اپلیکیشن‌هایی که حجم کاری متفاوتی دارند، سرورهای متعادل‌کننده‌ی بار می‌توانند در زمان‌های اوج، تقاضاها را بین سرورهای دیگر توزیع کنند. 

سرور از چه قطعاتی تشکیل شده است؟

سرورها، سیستم‌های پردازشی قوی و قدرت‌مندی هستند که برای ارایه سرویس‌های مختلف از آن‌ها استفاده می‌شود. هر سرور از ۲ بخش اصلی سخت‌افزار و نرم‌افزار تشکیل می‌شود. در ادامه به معرفی سخت‌افزارهای مورد استفاده در سرور می‌پردازیم.

سخت‌افزارهای مورد استفاده در سرور

همان‌طور که در قسمت معرفی سرور چیست، اشاره کردیم سرورها همان کامپیوترهای رومیزی هستند که امکان دسترسی از راه دور به آن‌ها فراهم شده است. در یک سرور، سخت‌افزارهای زیر اهمیت زیادی دارند: 

انواع هارد دیسک در سرورها

یکی از اجزای مهم در هر سروری هارد دیسک است. هرچه سرعت هارد دیسک سرور افزایش پیدا کند، سرعت دسترسی به اطلاعات موجود روی سرور نیز بیش‌تر خواهد شد. در یک سرور شاهد استفاده از انواع هارد دیسک‌ها هستیم. در ادامه انواع هارد دیسک‌های مورد استفاده در سرور را بررسی می‌کنیم:

• دیسک HDD: سخت‌افزارهای ذخیره‌سازی هستند که از قطعات مکانیکی نظیر هد و پلاتر استفاده می‌کنند. ارزان‌ترین هارد مورد استفاده در سرورها نوع HDD است. 
• دیسک SSD: در این نوع از هاردها شاهد حذف قطعات مکانیکی هستیم. به همین دلیل سرعت حافظه‌ی SSD به نسبت حافظه‌ی HDD افزایش قابل توجهی پیدا کرده است. داده‌ها در SSD روی حافظه‌ی فلش ذخیره می‌شود و سرعت دسترسی به آن‌ها افزایش پیدا می‌کند. 
• حافظه NVMe : این نوع حافظه، روی اسلات PCLe نصب می‌شود و سرعت بیش‌تری به نسبت به حافظه‌های SSD دارد. 

اهمیت CPU در سرورها

واحد پردازش مرکزی یا همان CPU روی سرعت پردازش یک سرور تاثیر می‌گذارد. به‌شکل معمول قدرت پردازشی CPU را با تعداد هسته‌های آن تعیین می‌کنند. 

 اهمیت RAM در سرورها

رم یا حافظه‌ی دسترسی تصادفی، وظیفه‌ی تبادل اطلاعات بین هارد و CPU را بر عهده دارد. با توجه به اختلاف سرعت بین CPU و هارد، RAM این امکان را به سرور می‌دهد تا سرعت پردازش را بهبود بخشد. رم‌ها دارای نسل‌های مختلفی هستند: 

• RAM DDR2 
• RAM DDR3 
• RAM DDR4 

نسل‌های جدیدتر در RAMها می‌تواند سرعت بهتری را برای سرور فراهم کند. 

اهمیت سیستم‌عامل در سرور  

یک سیستم‌عامل علاه‌بر تاثیر بر عملکرد سرور، روی نرم‌افزارهایی که در آن قابل نصب هستند نیز تاثیرگذار است. در حال حاضر سیستم‌عامل‌های مختلفی برای نصب روی سرور وجود دارد. تقریبن می‌توان گفت ۸۰ درصد سرورها از نسخه‌های مختلف لینوکس (Linux) استفاده می‌کنند. رایگان بودن سیستم‌عامل لینوکس، مهم‌ترین تفاوت آن با سیستم‌عامل ویندوز است اما در استفاده از سیستم‌عامل باید به کاربرد و تطابق نرم‌افزارهای مورد استفاده با آن نیز توجه کرد. 

• ویندوز سرور (Windows Server) 

سیستم‌عامل ویندوز شرکت مایکروسافت دارای رابط گرافیکی مناسبی است و امکان پشتیبانی از چند وظیفه‌ را فراهم می‌کند. 

• سیستم‌عامل لینوکس (Linux) 

این سیستم‌عامل متن‌باز است و دسترسی به آن رایگان است. البته کار با سیستم‌عامل لینوکس نیاز به دانش فنی بیش‌تری دارد. آپاچی (Apache) و NginX به‌عنوان نرم‌افزار مدیریت وب‌سرور روی سیستم‌عامل لینوکس قابل نصب هستند. 

لینوکس دارای توزیع‌های متنوعی است که می‌توان از آن‌ها در سرورها استفاده کرد: 

• اوبنتو Ubuntu
• دبیان Debian
• فدورا Fedora
• اپن‌سوزه  OpenSUSE Leap 
• سوزه SUSE Linux Enterprise

• توزیع  RED hat Enterprise Linux 

RED hat Enterprise Linux یک توزیع پیشرفته از سیستم‌عامل لینوکس است. هر چند این سیستم‌عامل رایگان است، اما قوانین سختگیرانه‌ای برای استفاده از آن وجود دارد. 

• NetWare 

یک سیستم‌عامل شبکه‌ی مبتنی بر سرور است که روی سرورهای اختصاصی عملکرد خوبی دارد. سیستم‌عامل NetWare از چند پردازندگی پشتیبانی می‌کند. داشتن چند رابط مدیریتی متفاوت از ویژگی‌های این سیستم‌عامل است. 

• سیستم‌عامل MAC  

یک سیستم‌عامل مبتنی بر یونیکس است که به‌وسیله‌ی اپل توسعه یافته است. اگر از کلاینت‌های MAC یا نرم‌افزارهای مرتبط با آن در شبکه خود استفاده می‌کنید این سیستم‌عامل می‌تواند گزینه‌ی مناسبی برای شما باشد. 

جمع‌بندی

سرور مهم‌ترین زیرساخت فنی در کسب‌وکارهای آنلاین و فضای مجازی است. به همین دلیل هنگام انتخاب سرور باید با توجه به کاربرد آن و متناسب با نیاز خود گزینه‌ی مناسب را انتخاب کنید. 

در خرید سرور باید به خدمات سرویس‌دهندگان و پشتیبانی آن‌ها نیز توجه داشت. بهتر است سرویس‌های مورد نیاز خود را از شرکت‌هایی تهیه کنید که دارای انواع سرور برای کاربردهای مختلف باشند. برای خرید سرور ابری می‌توانید از سرویس‌های متنوع و مقرون‌به‌صرفه‌ی ابر آروان استفاده کنید و به‌سادگی چند کلیک یک زیرساخت ابری شامل سرور، سوییچ، روتر و فایروال را در قالب یک سرور ابری (Cloud Server) بسازید.