سرورها در واقع کامپیوترهایی هستند که به پردازش، ذخیره و نشر اطلاعات می‌پردازند و برای این‌که بتوانند بهترین عملکرد خود را ارایه دهند، نیاز دارند تا از هارد سرور قدرت‌مند، با سرعت و ظرفیت بالا استفاده کنند. هارد سرور هم باید متناسب با نیاز سرور طراحی و انتخاب شود. برای این‌که بدانید چطور می‌توانید هارد سرور مناسب را انتخاب کنید و هریک از مدل‌های آن چه تفاوت‌هایی با دیگری دارد، این مطلب را بخوانید.
انواع هارد سرور
به دلیل تفاوت‌هایی که میان کاربرد سرورها وجود دارد، هارد سرورها به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند و طبیعی است که قطعات سرور هم متناسب با اهداف و عملکرد آن انتخاب شوند. در ادامه هارد سرورها را براساس معماری (HDD و SSD) و نوع رابط آن‌ها (SATA تا PCIe) بررسی می‌کنیم.
هارد سرور چیست؟
برای این‌که سرور شما بتواند به‌درستی کار کند، به فضایی برای ذخیره‌سازی اطلاعات و پردازش داده‌ها نیاز دارد. اگر برای راه‌اندازی سرویس‌های خود به فضای ذخیره‌سازی بیش‌تری نیاز دارید باید از هاردهای با کیفیت‌تر و با حجم بالاتر استفاده کنید. باید به سراغ هاردی بروید که سرعت پردازشی بالایی داشته باشد و می‌تواند همه‌ی اطلاعات شما را بی‌وقفه دریافت و ارسال کند. هارد سرور به‌شکل عمومی باید عمر زیاد، ظرفیت بالا و سرعت پردازشی مناسب داشته باشد.
انواع هارد دیسک
هارد دیسک را می‌توان براساس فناوری ساخت به ۲ دسته‌ی کلی تقسیم کرد. هر کدام از این دسته‌ها مزایا و معایب مختص به خودشان را دارند و شما می‌توانید براساس کاربرد آن یکی از هارد سرورها یا ترکیبی از هر دو را انتخاب کنید.
هارد درایو دیسک یا HDD
دسته‌ی اول که قدیمی‌تر و نام آشناتر است، HDD نام دارد. HDD مخفف Hard Drive Disk است. این مدل هارد اطلاعات را به‌شکل مغناطیسی روی یک یا چند صفحه ذخیره می‌کند. بازخوانی اطلاعات در این مدل هارد به سرعت چرخش دیسک آن وابسته است. به همین‌خاطر هاردهای HDD هرچند عمر طولانی‌تری دارند اما در طول زمان سرعت‌شان کم می‌شود و احتمال ایجاد مشکلات فیزیکی مانند مشکلات سکتورها، در آن‌ها بالا می‌رود.
تاخیر هاردهای HDD براساس سرعت چرخشی دیسک
گفتیم که هاردهای HDD وابستگی زیادی به سرعت چرخش دیسک خود دارند. به‌شکلی که هرچه سرعت چرخش دیسک‌ها بیش‌تر باشد، سرعت خوانش و نوشتن هارد شما نیز بالاتر می‌رود و بازیابی اطلاعات سریع‌تر انجام می‌شود. در جدول زیر شما ارتباط میان سرعت چرخش هارد دیسک و تاخیر آن را مشاهده می‌کنید. به این اثر Rotational Latency می‌گویند.
| Average Rotational Latency (ms) | HDD Spindle (rpm) |
| ۷.۱۴ | ۴۲۰۰ |
| ۵.۵۶ | ۵۴۰۰ |
| ۴.۱۷ | ۷۲۰۰ |
| ۳.۰۰ | ۱۰۰۰۰ |
| ۲.۰۰ | ۱۵۰۰۰ |
همان‌طور که انتظار داریم، با افزایش سرعت دیسک، شاهد کاهش تاخیر و در نتیجه بازیابی سریع‌تر اطلاعات هارد هستیم. بهتر است برای کاربردهای سرور و استفاده در کامپیوترهای مرکزی، هارد دیسک با سرعت چرخش کم‌تر از rpm ۷۲۰۰ انتخاب نکنید.
Solid State Disk یا SSD
SSDها نسل جدیدی در فضای ذخیره‌سازی محسوب می‌شوند. SSDها به دلیل نداشتن بخش‌های فیزیکی یک هارد دیسک در واقع دیگر هارد دیسک محسوب نمی‌شوند و تنها شباهتی که در بحث ذخیره‌سازی وجود دارد باعث شده تا آن‌ها را در زیرمجموعه هارد دیسک‌ها دسته‌بندی کنند. Solid State Disk نسل جدید ذخیره‌سازی، از میکروپردازنده برای کنترل خواندن و نوشتن اطلاعات استفاده و داده‌ها را از طریق میکروچیپی که دارد در فلش‌های متصل به هم ذخیره می‌کند.
به عبارت دیگر، SSD از همان فناوری فلش اما کمی پیشرفته‌تر بهره‌مند است تا سرعت بازخوانی اطلاعات در آن افزایش پیدا کند. قیمت بالای SSD و عمر کم‌تر آن باعث‌شده تا هم‌چنان استفاده از هارد دیسک‌ها (HDD) برای ذخیره‌سازی اطلاعات گزینه‌ی مناسب‌تری محسوب شوند. در بسیاری از کامپیوترهای فعلی، مقداری SSD برای سیستم‌عامل و اجرای نرم‌افزارها وجود دارد و وظیفه‌ی ذخیره‌سازی اطلاعات به HDD محول شده است تا علاوه‌بر سرعت بالا، از محصولی با قیمت مناسب استفاده شود.
استفاده از SSD برای همه‌ی بخش‌های سرور یا همه‌ی انواع سرور کاربردی نیست و تنها هزینه‌ی گزافی روی دست شما می گذارد. اما سرورهایی که به پردازش سریع اطلاعات نیاز دارند، بهتر است از SSD و یا قابلیت RAID استفاده کنند.
SSD یا HDD
شاید فکر کنید انتخاب میان SSD و HDD بنابر هزینه و آن‌چه در مورد کاربرد آن گفته شد انتخاب آسانی است. اما دانستن این‌که SSD جدیدتر و سریع‌تر است، دلیل خوبی برای تصمیم‌گیری و انتخاب نیست. در ادامه هر یک از این ۲ نوع فضای ذخیره‌سازی را با هم مقایسه کرده‌ایم تا بتوانید با اطلاعات بهتری محصول مورد نظر خود را انتخاب کنید. برای مثال هارد دیسک در برابر SSD ارزان‌تر است و شاید با توجه به میزان بودجه‌ی شما گزینه‌ی مقرون به‌صرفه‌تری باشد. با این حال، مقایسه‌ی کامل‌تری را در اختیارتان قرار داده‌ایم تا بین SSD و HDD انتخاب بهتری داشته باشید.
| HDD | SSD |
| سرعت کم | سرعت بالا |
| عمر مفید بالاتر | عمر مفید کم‌تر |
| قیمت پایین | قیمت بالا |
| مکانیکی کار می‌کند | بخش مکانیکی ندارد |
| آسیب‌پذیر | عملکرد پایدار |
استفاده از هارد دیسک HDD برای ذخیره‌سازی فایل‌های حجیم عالی است. اما اگر به سرعت پردازش و بازخوانی اطلاعات بالا نیاز دارید، بد نیست نگاهی به هاردهای SSD هم بیندازید و از مزیت‌های آن به‌سادگی عبور نکنید.
انواع رابط هارد سرور
انواع هارد سرور از این نظر که با چه رابطی به سرور شما متصل می‌شود، به چند دسته‌ی مختلف تقسیم می‌شود. رابط‌های اتصال در طول زمان تکامل پیدا کرده و استفاده از برخی دیگر نیز منسوخ شده است. با این همه، شناخت هر کدام به شما کمک می‌کند تا بتوانید با توجه به نیازی که دارید، انتخاب بهتری داشته باشید. چرا که رابط‌ها تعیین‌کننده‌ی محدودیت نهایی سرعت پردازشی هارد شما در ارتباط با دیگر اجزای سرور خواهند بود.
ساتا یا SATA
یکی از مشهورترین رابط‌های اتصال دیسک‌های ذخیره‌سازی HDD و SSD به سرور، رابط ساتا است. SATA مخفف عبارت Serial Advanced Technology Attachment و به معنای تکنولوژی ارتباطی پیشرفته است. نسل سوم ساتا از مشهورترین و متداول‌ترین رابط‌هایی است که هارد دیسک‌ها به‌وسیله‌ی آن به کامپیوتر و سرور متصل می‌شوند. توان عملیاتی پهنای باند ساتا تا ۶۰۰ مگابایت برثانیه است و سرعت رابط ساتا می‌تواند در شرایط بهینه تا ۶ گیگابایت برثانیه افزایش پیدا کند. این رقم برای اغلب کاربری‌های کامپیوتری مناسب است. هرچند برای سرور گزینه‌های بهتری هم وجود دارد.
SAS
رابط SAS به‌شکل حرفه‌ای‌تر برای کاربری‌های خاص در سرورها مورد استفاده قرار می‌گیرد. این رابط هم از درایوهای ۲.۵ اینچی پشتیبانی می‌کند، هم از درایوهای ۳.۵ اینچی و همین مساله آن را کاربردی‌تر می‌کند. از این رابط به‌شکل عمومی در نصب RAID و بستن رک استفاده می‌شود. از مزیت‌های این مدل استفاده می‌توان به خارج کردن یک درایو بدون خاموشی سیستم اشاره کرد. این اتفاق باعث آسان شدن فرآیند تعمیرات و به‌روزرسانی می‌شود. سرعت انتقال داده به کمک رابط SAS بین ۳ تا ۶ گیگابایت بر ثانیه است.
SCSI
رابط SCSI تنها از درایوهای ۳.۵ اینچی پشتیبانی می‌کند و سرعت کم‌تری نسبت به SAS دارد. هم‌چنین سخت‌تر با SATA ارتباط می‌گیرد و در فرم فاکتورهای کمی هم پشتیبانی می‌شود. سرعت چرخش دیسک در مدل‌هایی از هارد با رابط SCSI بالای ۱۰ هزار دور در دقیقه (RPM) است که از نظر سرعت بازخوانی اطلاعات، سرعتی مناسب محسوب می‌شود. اما ظرفیت هاردهای SCSI کم بوده و امروزه برای ذخیره‌ی اطلاعات، کاربرد کم‌تری در حوزه فناوری دارند.
PCIe
رابط PCIe چندان در بازار رایج نیست اما سرعت عملیاتی پهنای باند آن بیش‌تر از رابط SATA است. در رابط PCIe شما شاهد سرعت یک گیگابایت بر ثانیه در مقابل ۶۰۰ مگابایت در ثانیه در رابط ساتا هستید که تفاوت مهمی است. از طرف دیگر، اگر شما بخواهید کابل‌ها و خط‌های بیش‌تری از رابط ساتا بگیرید، به هاردهای بیش‌تری هم نیاز دارید. ولی در PCIe شما می‌توانید تا ۱۶ خروجی از یک درایو بگیرید. با این‌حال استفاده از PCIe در کاربری‌های روزمره خلاصه نشده و برای موارد حرفه‌ای و در فعالیت‌های مرتبط با سرور و شبکه مورد استفاده قرار می‌گیرد.
IDE
در حال حاضر این رابط فقط در برخی سرورهای پشتیبان استفاده می‌شود، چراکه بیش‌ترین سرعت این رابط به ۱۳۳ مگابایت در ثانیه می‌رسد و این روزها، سرعت پایینی برای فعالیت‌های متوسط به بالا به حساب می‌آید. این رابط از دو کابل برای خواندن و نوشتن اطلاعات استفاده می‌کرد که به‌شکل موازی فعال بودند و به‌طور کلی روش کار آن به این شکل بود که به وسیله‌ی یک کابل ۴۰ پینی به دستگاه شما متصل می‌شد.
بستن RAID و بهبود عملکرد
گاهی پیش می‌آید که ابزارهای سخت‌افزاری ما عملکرد مناسبی دارند اما هم‌چنان نیاز ما فراتر از آن‌ها است. فرقی هم ندارد که شما از HDD استفاده کنید یا SSD. در هر حال کارهایی هستند که نیاز به امکاناتی فراتر از یک ذخیره‌سازی ساده دارند. گاهی سرعت بالاتر و گاهی امنیت بیش‌تر باعث می‌شوند که نتوانید به همین مقدار قانع باشید؛ در این زمان شبکه کردن هاردها و بستن RAID راه‌گشا است. هم‌چنین بهتر است بدانید که شما در این روش می‌توانید از قابلیت‌های کاربردی بلاک استورج برای بستن RAID نیز استفاده کنید، شیوه‌ی عملکرد Block Storage باعث می‌شود تا امکان مدیریت و کنترل ظرفیت‌های مختلف ذخیره‌سازی به‌طور جداگانه فراهم شود.
RAID به معنای ترکیب هاردها برای استفاده‌ی مشترک و به شکل‌های متنوع است. این روش گاهی به این دلیل استفاده می‌شود که قصد تهیه‌ی فایل پشتیبان داشته باشید یا به افزایش سرعت احتیاج پیدا کنید. RAID بستن چند مدل مشهور دارد که در ادامه با آن آشنا می‌شوید.
۰ RAID
در این مدل از بستن RAID، فایل‌ها به‌شکل متمم در دو بلوک ذخیره می‌شوند. در ۰ RAID شما شاهد افزایش سرعت هستید و می‌توانید از تقریبن ۲ برابر سرعت هاردهای خود بهره‌مند شوید. در این روش احتمال آسیب دیدن اطلاعات شما وجود دارد. برای همین اگر از اطلاعات حساسی استفاده می‌کنید، این مدل مناسب شما نیست؛ چراکه با آسیب دیدن هرکدام از هاردها، تمام داده‌ی شما دچار نقص می‌شود.
۱ RAID
اگر اطلاعات مهمی دارید و می‌خواهید از هر بخش آن ۲ نسخه داشته باشید، ۱ RAID برای شما مناسب است. در این روش هاردهای شما به ۲ بلوک تقسیم و اطلاعات‌تان در هر ۲ بلوک ذخیره می‌شود. سرعت پردازش هارد شما تغییر چندانی از خود نشان نمی‌دهد اما شما یک فایل پشتیبان خواهید داشت و این مساله باعث می‌شود در زمان آسیب دیدن یک هارد از مجموعه، اطلاعات شما از بین نرود.
۱۰ RAID
در بستن ۱۰ RAID که به آن ۱+۰ RAID هم می‌گویند، شما از دو بخش ۱ RAID یکبار دیگر ۰ RAID می‌گیرید. اگر هم به سرعت بالا نیاز دارید و هم اطلاعات شما اهمیت زیادی دارند، با این روش می‌توانید نیازتان را رفع کنید. در این‌جا شما ۲ بخش ۲ بلوکی از ۱ RAID دارید که امنیت اطلاعات‌تان را تضمین می‌کنید و سپس این دو بخش را با ۰ RAID به هم‌دیگر ربط می‌دهید تا سرعتی ۲ برابر را تجربه کنید.
فناوری NVMe و کاربرد آن در سرور
تکنولوژی NVMe از جدیدترین رابط‌های کامپیوتری برای دیسک‌های ذخیره‌سازی است. این فناوری که به‌شکل خاص برای SSD طراحی شده و در سرور، کامپیوتر و لپ‌تاپ مورد استفاده قرار می‌گیرد. سرعت و عملکرد بهتر و هم‌چنین گلوگاه کم‌تر در سرور از ویژگی‌هایی هستند که استفاده از NVMe را منطقی و به‌صرفه می‌کند. اگر می‌خواهید از تمام ظرفیت SSD خود استفاده کنید و به‌دلیل محدودیت‌های ساتا مردد مانده‌اید، انتخاب SSD با رابط NVMe می‌تواند راهکار مناسبی برای شما باشد. این رابط با عبور از محدودیت‌ها و ایجاد استاندارد جدیدی در انتقال داده، راه را برای عملکرد بهتر هارد سرور باز می‌کند.
جمع‌بندی
هارد سرور به دلیل کاربرد ویژه‌ای که در فعالیت‌های تکنولوژیک دارد، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. تعویض یک هارد لپ‌تاپ کار ساده‌ای است اما اگر بخواهید تعداد هارد زیادی برای کاربری سرور تهیه کنید، باید بررسی دقیق‌تری داشته باشید. هارد سرورها با توجه به انواع مختلف و مزایا و کاربردهای متفاوتی که دارند باعث می‌شود که هرکدام قیمت متفاوتی نیز داشته باشند.
در این مطلب به معرفی و مقایسه انواع هارد سرور و تکنولوژی‌های مرتبط با آن از جمله رابط‌های اتصال پرداختیم. امیدواریم که با اطلاعات موجود در این مقاله و مطالعه آن، بتوانید انتخاب خوبی داشته باشید.
