تلویزیون اینترنتی یا IPTV (Internet Protocol Television) یکی از سرویس‌های تلویزیون پروتکل اینترنت است که مخاطبان را قادر می‌سازد با اتصال به اینترنت و استفاده از هرگونه دستگاه هوشمندی، بهشکل رایگان یا با پرداخت حق اشتراک ماهانه، از خدماتی مانند دسترسی به آرشیو فیلم‌ها و سریال‌ها، موسیقی، پخش زنده، مسابقات ورزشی، کانال انواع شبکه‌های خصوصی یا غیرخصوصی و … بهره‌مند شوند.
تلویزیون اینترنتی، یک فناوری جوان و روبه‌رشد است و در ایران عمری کم‌تر از ۱۰ سال دارد. IPTV نیز مانند دیگر فناوری‌های جدید، هنگام ورود به ایران با مشکلات متعددی روبه‌رو بود. اولین IPTV ایرانی «تلویزیون اینترنتی آیو»، در سال ۱۳۹۴ فعالیتش را آغاز و برای رسیدن به جایگاه فعلی، از موانع و چالش‌های بسیاری عبور کرده است. بخش مهمی از این مشکلات، مربوط به محدودیت‌های نرم‌افزاری و زیرساخت‌های مورد نیاز برای ارایه خدمات بوده، که در نهایت مدیران تلویزیون اینترنتی آیو را به سمت اخذ تصمیماتی مهم و کلیدی فرا می‌خواند.
در این مطلب، فرآیند مهاجرت تلویزیون اینترنتی آیو به سرویس ابر آروان را بررسی می‌کنیم. توضیح می‌دهیم چگونه این مهاجرت منجر به صرفه‌جویی چشم‌گیر اقتصادی در حوزه زیرساخت، افزایش مقیاس‌پذیری، افزایش عملکرد سیستم و رضایت‌مندی کاربران، و هم‌چنین کاهش دغدغه‌های مدیریتی شده است. به‌طوری‌که تنها در چند ماه نخست انتقال آیو به ابر آروان، تلویزیون اینترنتی آیو توانست بدون هیچ‌گونه قطعی، در چهار شب، بیش از ۴۰۰ ترابایت ترافیک تولید کند. در حالی‌که تا پیش از آن، رکورد آیو فقط ۲۰ گیگابایت بود.
در ادامه جنبه‌های مختلف این مهاجرت زیرساختی را با جزییات بیش‌تری بررسی می‌کنیم.
چرا باوجود پیچیدگی‌های فراوان آیو به ابر آروان مهاجرت کرد؟
تلویزیون اینترنتی آیو در سال ۱۳۹۴ فعالیتش را با بهرهمندی از دانش و پلتفرم خارجی «پرسپشن» آغاز کرد. به‌دلیل یکپارچه نبودن پلتفرم پرسپشن، آیو ناچار به خریداری نرم‌افزارهای جانبی هم‌چون انکودر و CRM به‌طور جداگانه می‌شود. نرم‌افزارهایی که محدودیت‌های بسیاری را به سیستم تحمیل و امکان توسعه‌ی سیستم را برای مدیران سخت و پیچیده می‌کردند. پشتیبانی ضعیف پلتفرم پرسپشن، بدون مقیاس‌پذیری و با محدودیت‌های متعدد رشد سیستم و هزینه‌های زیرساختی بسیار بالا، مدیران آیو را به این فکر واداشت که با اقدامی کلیدی به این مشکلات روزافزون پایان دهند و با اخذ تصمیمات هوشمندانه و بررسی‌های گسترده، مسیری روشن را برای رشد و توسعه‌ی آیو در پیش بگیرند.
در این راستا، سرویس ابر آروان می‌توانست با ارایه‌ی مزایای متعدد در دو بخش زیرساخت و نرم‌افزار، به بسیاری از مشکلات کلیدی آیو پایان دهد.
با مهاجرت آیو به ابر آروان، هزینه‌ی نگهداری زیرساخت، لینک‌های ارتباطی و نیروهای متخصص پشتیبانی به‌طور کامل حذف و در نتیجه منجر به صرفه‌جویی اقتصادی محسوسی می‌شد. از طرف دیگر، دسترسی به پهنای باند نامحدود به‌دلیل اتصال به CDN و سرویس ابری، پشتیبانی از ۵۰۰ هزار کاربر هم‌زمان و توزیع سرورها در پاپ‌سایت‌های مختلف، بخشی از مزایای این مهاجرت در بخش زیرساخت برای آیو به‌شمار می‌آمد.
در بخش نرم‌افزاری نیز، یکپارچگی پلتفرم، قابلیت توسعه‌ی نرم‌افزار بدون محدودیت، بهروزرسانیهای منظم نرم‌افزار، استفاده از کدک‌های به‌روز برای پخش در پلیر، Cloud Base بودن و پیاده‌سازی ویژگی‌ها و فیچرهای جدید در پلتفرم، از جمله مزایایی دیگر ابر آروان برای سرویس IPTV آیو محسوب می‌شد. وجود این مزایا در نهایت باعث شد، تا آیو بهشکل رسمی در تابستان ۱۴۰۰ به ابر آروان مهاجرت کند.
چالش‌های فنی میزبانی آیو در زیرساخت ابر آروان
تامین، مدیریت و پشتیبانی زیرساخت IPTV فرآیندی سخت و پیچیده است. در مهاجرت آیو به ابر آروان نیز، بروز برخی چالش‌ها طبیعی و توانایی مدیریت و عبور از آن‌ها بسیار لذت‌بخش بود. برخی از مهم‌ترین چالش‌هایی که در فرآیند مهاجرت آیو با آن‌ها مواجه بودیم عبارت بودند از:
نیاز به افزایش ظرفیت
میزبانی از سرویس IPTV آیو، با توجه به حجم محتوای VoD (۱۱ هزار ویدیو در زمان انتقال) و تعداد شبکه‌های متعدد پخش زنده، نیازمند توسعه‌ی سریع زیرساخت ویدیو ابر آروان بود. ممکن است در ظاهر این فرآیند چالش‌برانگیز به‌نظر برسد، اما به‌دلیل زیرساخت اصولی ابری ویدیو ابر آروان، فرآیند توسعه، به‌سرعت و با تامین تجهیزات لازم، در کوتاه‌ترین زمان ممکن عملی شد.
افزایش ظرفیت زیرساخت در دو بخش انجام شد که عبارت‌اند از:
- افزایش ظرفیت پردازش ویدیوها و استریم‌ها، با اضافه کردن ۵ سرور جدید و ۱۰ کارت گرافیک جدید
- افزایش فضای ذخیره‌سازی کلاستر ذخیره‌ی ویدیو
IPTV آیو اولین سرویس فعال بر بستر ابر آروان بود که استریم ۲۴ ساعته داشت. وجود استریم ۲۴ ساعته با چالش‌های بسیاری همراه است که یکی از این آن‌ها، به طراحی سیستم مربوط می‌شود. طراحی سیستم باید به‌گونه‌ای باشد (و یا تغییر کند) که فرآیند توسعه و دیپلوی، منجر به قطعی در استریم‌ها نشود. خوشبختانه در طراحی زیرساخت ابر آروان، این امکان تا حد قابل‌قبولی وجود داشت و تغییرات هیچ‌گونه قطعی و یا اختلالی در فرآیند پخش شبکه‌ها ایجاد نکرد.
بازنمایش
ویژگی بازنمایش یا Catchup شبکه‌ها نیز، به‌واسطه این مهاجرت و همکاری عملی شد. بازنمایش به‌معنی امکان مشاهده‌ی آرشیو یک شبکه است. قبل از پیاده‌سازی Catchup، پخش زنده ابر آروان، قابلیت آرشیو و امکان دسترسی کاربران به برنامه‌ای که پخش زنده داشته است را ارایه می‌داد. اما ایجاد بستری که بتوان برای استریم‌های ۲۴ ساعته و با استفاده از EPG آرشیو را مشاهده کنند، یک ویژگی و امکان پیچیده بود.
بعد از پیاده‌سازی فیچر Catchup این امکان فراهم شد که بلافاصله پس از پخش یک برنامه، آرشیو آن در دسترس باشد و کاربران بتوانند هر بخش از آرشیو را جدا کنند. با استفاده از این قابلیت آیو، فیچر آیوکات نیز پیاده سازی شد.
دریافت استریم‌های آیو
دریافت استریم‌ها آیو چالش دیگری بود که در میزبانی سرویس IPTV آیو با آن مواجه بودیم. تنوع سورس ورودی استریم‌ها، پیدا کردن راه‌کار مناسب دریافت استریم‌ها را کمی دشوار کرده بود. شبکه‌های استانی از طریق مالتی‌کست دریافت می‌شدند. بعضی از شبکه‌ها از سرورهای ممیزی صداوسیما Pull و برخی از استریم‌ها مستقیم Push می‌شدند. در کنار تنوع دریافت استریم‌ها، پیدا کردن راه‌کاری برای دریافت باکیفیت و مطمین این استریم‌ها نیز، چالش دیگری بود که توانستیم آن را حل کنیم.
معماری ابری آیو و ابر آروان چگونه کار می‌کند؟
در معماری جدید و ابری تلویزیون اینترنتی آیو و ابر آروان، آیو محتواهای پخش زنده و VoD را تامین می‌کند و ابر آروان زیرساخت ابری لازم برای ارایه‌ی باکیفیت این محتوا را فراهم می‌سازد. در ادامه معماری هریک را به‌طور مجزا توضیح می‌دهیم.
معماری سرویس پخش زنده
درحال‌‌حاضر، آیو بیش از ۱۰۸ شبکه‌ی سراسری، استانی و اختصاصی دارد که ۲۴ ساعته فعال هستند و محتوای هریک از این شبکه‌ها، از منبع اختصاصی خودش دریافت می‌شود. معماری پخش زنده شامل سه بخش است:
دریافت استریم‌ها: دریافت استریم‌ها از منابع مختلف انجام می‌شود. در معماری جدید انجام‌شده، مهم‌ترین دغدغه، دریافت باکیفیت و مطمین استریم‌ها است. در راستای محقق کردن این هدف، محتوای پخش زنده، از طریق ۲ دیتاسنتر، روی بستر فیبر نوری به زیرساخت ابری ویدیو ابر آروان می‌رسد. هم‌چنین ساز‌و‌کار دریافت استریم‌ها از اینترنت نیز فراهم شده است. در نتیجه با این روش‌ها، می‌توان مطمین بود که محتوای پخش‌زنده باکیفیت و با‌اطمینان، در زیرساخت ابری ویدیو آروان دریافت می‌شود.
پردازش استریم‌ها: پردازش استریم‌ها، شامل Encode و Transcode و اضافه کردن واترمارک در زیرساخت ویدیو ابر آروان می‌شود. در ۲ دیتاسنتر، این پردازش‌ها انجام و محتوای نهایی برای ارایه به کاربران آماده می‌شود و سپس محتوای مورد نیاز برای ارایه‌ی Catchup یا آرشیو استریم‌ها، در فضای ذخیره‌سازی آروان قرار می‌گیرد.
ارایه به کاربر نهایی: محتوای حاصل، از طریق CDN آروان و از طریق سایت آیو در اختیار کاربران نهایی قرار می‌گیرد.
معماری VoD
VoD (Video on Demand) به‌معنای سرویس ویدیو هنگام درخواست است. در واقع VoD یک سیستم انعطاف‌پذیر است و با استفاده از آن، نیازی به تماشای یک برنامه فقط در زمان پخش سراسری نیست. این سرویس برای مشتریان، امکان جلو/ عقب زدن و یا مکث برنامه را مانند DVD فراهم می‌کند.
محتوای VoD آیو، شامل بیش از ۱۱ هزار ویدیو است و هریک از این ویدیوها مشخصات اختصاصی خودش را دارد. در فرآیند مهاجرت آیو، نیاز بود ابتدا ویدیوهای قبلی در پلتفرم ویدیویی آروان پردازش شوند. بدین منظور، این ویدیوها ابتدا روی Object Storage آروان قرار گرفتند. در دو هفته پردازش‌های لازم انجام و ویدیوها آماده استفاده شدند.
معماری موجود برای پردازش ویدیوهای Vod به‌این شکل عمل می‌کند:
- ویدیوها از طریق وب‌سایت آیو، روی پلتفرم ویدیویی آروان بارگذاری می‌شوند.
- ویدیوهای آپلودشده، در پلتفرم آروان پردازش می‌شوند.
- محتوای نهایی از طریق CDN آروان به کاربران نهایی ارایه می‌شود.
برای بک‌آپ ویدیوها، خروجی پردازش شده‌ی این محتواها در فضای ذخیره‌سازی فضای ابری آروان قرار داده می‌شود. درحال حاضر فضای ذخیره‌سازی ویدیوهای آیو به‌طور کامل به آبجکت استوریج ابر آروان منتقل شده است.
مهاجرت آیو به آروان از نگاه داده‌ها
پیش از مهاجرت آیو به سرویس ابر آروان، آیو از خدمات CDN آروان استفاده می‌کرد. با استفاده از سرویس آنالیتیکس پلتفرم آروان که در اوایل زمستان ۹۹ راه‌اندازی شد، توانستیم داده‌های ارزشمندی درباره سرویس‌های مشتریان به‌دست آوریم. بخشی از داده‌های تلویزیون اینترنتی آیو به این شرح است:
- میزبانی بیش از ۱۱ هزار ویدیو
- ۱۰ شبکه‌ی اختصاصی باکیفیت HD و شبکه‌ی آیواسپرت با کیفیت Full HD
- نمایش حدود ۱۰۸ شبکه‌ی سراسری و استانی
- ارایه‌ی کچ‌آپ همه‌ی شبکه‌ها در همه‌ی ساعت‌های شبانه‌روز به‌مدت ۲ هفته
- تا ۹ هزار ساعت تماشا روی ویدیوها و بیش از ۸۵۰ هزار ساعت تماشا روی سرویس پخش زنده فقط در یک ماه
- تا ۱.۵ میلیون بازدید در روز برای ویدیوها
مهاجرت موفقیت‌آمیز سرویس IPTV آیو به ابر
تجربه‌ی موفقیت‌آمیز مهاجرت تلویزیون اینترنتی آیو، با وجود پیچیدگی‌های بسیار، نشان داد طراحی قدرت‌مند و حرفه‌ای یک سیستم است که تفاوت‌ها را ایجاد می‌کند و در کیس‌هایی با پیچیدگی بالا، می‌توان نتیجه طراحی اصولی و تخصصی، توجه به جزییات و قدرت مدیریت کارآمد و پشتیبانی قوی را به وضوح مشاهده کرد.
مهاجرت IPTV آیو به سرویس ابری آروان، نه‌تنها به‌میزان محسوسی منجر به صرفه‌جویی‌های اقتصادی در حوزه‌ی نگهداری زیرساخت‌های این سازمان شد، بلکه فضا را برای توسعه‌ی نامحدود سیستم بدون نگرانی از محدودیت‌های زیرساخت و پلتفرم ایجاد کرد. با مهاجرت آیو به ابر آروان، کیفیت ارایه‌ی خدمات و در نتیجه میزان رضایت کاربران و مشتریان، به میزان چشم‌گیری افزایش یافت و بار دیگر قدرت انتخاب‌های صحیح و تصمیمات هوشمندانه مدیران را در رشد و توسعه‌ی سرویس‌های بزرگ و موفق، در معرض نمایش گذاشت.
